Đồng Khánh Ngày Xưa

Răng mà cứ theo tui hoài rứa

Cái ông ni mới dị chưa tề

Sớm trưa chiều ba bữa đi về

Đưa và đón mần chi không biết!

Ôi đôi mắt chi mà tha thiết

Đừng có nhìn làm loạn bước tui đi!

Lá thư tình ông gởi mần chi?

Cha mẹ biết rầy la tui chết!

Ông tán tỉnh mần chi không biết

Tui như ma như qủy dưới âm ty

Nói hoài lời hoa mỹ mần chi

Tui còn nhỏ, chuyện tình răng biết được?

Tội tui lắm! Cách cho vài bước

Đừng đi gần hai đứa song đôi

Xa xa cho kẻo bạn tui cười

Mai vô lớp cả trường dị nghị!

Theo chi rứa răng mà không biết dị

Thôi được rồi! Đưa lá thư đây!

Mai tan trường đơị ở gốc cây

Tui sẽ tới trả lời cho biết...

Lưu Trần Nguyễn

-------------------------------------------------------------------------------

GIAI THOẠI LÀNG THƠ: "Đồng Khánh Ngày Xưa"

----------------- 

Những năm gần đây, báo chí thường đăng tải một bài thơ rất hay, rất dễ thương mà không biết tác giả. Chung quanh bài thơ này là nhiều giai thoại được nhiều người đọc bàn tán. Bài thơ "Ðồng Khánh Năm Xưa"…

(…)

(…) Lần đầu tiên đọc bài thơ này trong một tuần báo địa phương cách đây gần hai năm, gợi tôi nhớ đến những năm Ðồng Khánh hoa mộng, nên khi nhìn tên tác giả "Vô Danh" tôi không khỏi băn khoăn. Bài thơ mới đọc lần đầu sao quá quen thuộc gần gũi với mình làm tôi nhớ 

như ai đó đã đọc cho tôi nghe vài câu trong bài thơ này mấy mươi năm về trước... Thế rồi thời gian qua dần, bài thơ hầu như chìm vào ký ức. 

Cuối năm 1995 tôi lại được đọc một bài thơ hay khác. Bài thơ "Kỳ Nữ Hành" của tác giả Lưu Trần Nguyễn: 

Chiều mưa trơn lối em về 

Trăm con bóng nước chảy se sắt buồn 

Nón nghiêng che hạt mưa tuôn 

Dài chân em bước gót hồng xiêu xiêu 

Em đi dưới giọt mưa chiều 

Tóc bay tám ngả quạnh hiu dáng người 

Nón nghiêng che hạt mưa rơi 

Hay che mắt lệ khóc đời phấn son 

... 

Bài thơ lục bát giản dị mà vẫn làm lòng người xao động. Thơ LTN như một khắc khoải vọng về quá khứ vàng son đã tan tành như bóng nước. Từ đó tôi thường tìm đọc những bài thơ của LTN và tự mình tưởng tượng đến đời sống tình cảm của anh qua những bài thơ mà tôi 

thích. 

(…) Một thời gian về sau khi được quen biết thân thiết với anh và gia đình, trong tôi vẫn mãi thắc mắc về cái bút hiệu của anh. Bút hiệu mang ba cái họ: Lưu, Trần và Nguyễn nhất định phải có một lịch sử gắn liền vào đó. Một may mắn tình cờ người bạn thân của gia đình tôi cho xem tập thơ được xuất bản tại Việt Nam, tập thơ mang tên: "Những Bài Thơ Tình Xứ Huế". Tập thơ là một tuyển chọn của các nhà thơ từ tiền chiến đến hiện đại, và tất cả những tác phẩm đều mang một sắc thái rất Huế. Một điều ngạc nhiên là trong đó có bài thơ "Ðồng Khánh Năm Xưa" với tên tác giả là Lưu Trần Nguyễn. Thật là một kỳ thoại trong làng thơ hải ngoại. 

Rồi một đêm cách đây vài tháng, Lưu Trần Nguyễn đến thăm gia đình chúng tôi, anh đã cho chúng tôi biết chính anh và người bạn gái đã cùng làm bài thơ này cách đây hơn 30 năm khi anh còn sống tại Huế. Người bạn gái năm xưa của anh là Lưu Thị Mỹ Dung, và anh tâm sự đó cũng là bút hiệu Lưu Trần Nguyễn của anh - Lưu thị Mỹ Dung, Trần Thị Huê (một cô bạn thân của hai người) và Nguyễn Gia Khánh (tên thật của Lưu Trần Nguyễn). Tên Lưu Thị Mỹ Dung được anh nhắc đến làm tôi choáng váng và một trời dĩ vãng đầy hoa mộng của những năm Ðồng Khánh đã hiện về trong tôi. 

... Năm 1963 tôi đang học IIIC2 Ðồng Khánh. Một sáng đang giờ học thì bà giám thị dẫn đến lớp tôi một học sinh mới vào học. Tôi chú ý đến cô bạn mới vì mái tóc dài quá lưng, chiếc kính cận và nhất là vành khăn tang trên đầu. Ðó là Lưu Mỹ Dung ngày tôi mới gặp. Về sau dần dần Mỹ Dung là một trong những bạn thân của tôi. Chúng tôi gồm 4 đứa luôn luôn quây quần bên nhau trong giờ ra chơi, trước giờ học ở khắp mọi nơi trong sân trường Ðồng Khánh, đó là Ngọc Anh, Quốc Khánh, Mỹ Dung và tôi Thanh Tâm. Nếu ở Ngọc Anh có cái dáng dấp cương nghị của một người thích điều khiển, Quốc Khánh có cái hiền lànhh dễ dãi thì Mỹ Dung có cái thông minh, tài hoa và nghệ sĩ. Tôi còn nhớ giọng đọc tiếng Pháp như đầm của Mỹ Dung, sinh ngữ chính của Dung là Pháp văn, nhưng khi phải vào lớp tôi Anh văn là sinh ngữ chính Dung vẫn cố gắng theo và bọn tôi giúp Dung trong thời gian mới vào học, và ngược lại Dung giúp bọn tôi môn Pháp văn. 

Về sau này khi đi học Dung chỉ cài miếng vải đen trước ngực thay cho vành khăn tang. Nhưng tôi vẫn còn in đậm hình ảnh đầu tiên khi Dung đến lớp và có linh tính rằng cuộc đời Dung sẽ không nhiều may mắn. Trong niên học 63-64 năm học mà tôi nhớ nhất trong đời vì có Mỹ Dung là người mà tôi chịu rất nhiều ảnh hưởng, ngay cả chữ viết tôi cũng bắt chước theo Dung, cách trình bày sách vở. Mỹ Dung chỉ cho tôi những bài hát tiếng Pháp thịnh hành lúc bấy giờ như bài "Tous les garcons et les filles, Le temps de l'amour, Qui sait..." và một câu tỏ tình bằng tiếng Ðức mà tôi nhớ mãi: "Ich libe dick." Mỹ Dung luôn mang kính cận trông rất thông minh, sau tấm kính là đôi mắt trong sáng duyên dáng và pha một chút láu lỉnh dễ thương của tuổi 16. 

(…) Hồi đó hình như có nhiều chàng theo Mỹ Dung vì cái thông minh tài hoa của Dung cũng như đôi mắt đẹp và mái tóc dài. Trong số người ái mộ Dung có chàng trai Bắc Kỳ ở cách nhà Dung một con đường mà Mỹ Dung thường sang cùng học bài và nói chuyện vu vơ. Chỉ có vậy, tuy mẹ Dung có phần dễ dãi với con cái, nhưng chàng trai Bắc Kỳ kia nhút nhát không bao giờ dám đi quá giới hạn của hai người bạn thân ngay cả cầm tay Dung để biểu lộ niềm thương yêu nung nấu của chàng. Có lần Dung nói với chàng: "Anh nói tiếng Bắc nghe hay quá, bé thích nghe anh nói lắm." 

Có lần vào lớp Mỹ Dung nói với tôi: 

- Tâm ơi mi nghe thử mấy câu thơ này có hay không? 

Lâu quá nên tôi cũng quên đi những gì Dung đã đọc, chỉ còn nhớ lõm bõm: "Răng mà dị chưa tề... răng mà theo tui hoài rứa ..." mà thôi. 

Có ngờ đâu hơn 30 năm sau, bài thơ mà Dung đọc cho tôi nghe là một trong những bài thơ hay đã đi vào làng thơ của dân Quốc Học, Ðồng Khánh, bài "Ðồng Khánh Năm Xưa". Còn ngạc nhiên hơn nữa là chàng trai Bắc Kỳ ngày xưa chính là nhà thơ Lưu Trần Nguyễn, người đã cùng Mỹ Dung làm chung bài thơ trên. Bốn câu đầu bài thơ là của Dung và phần còn lại Dung đã nhờ chàng trai Bắc Kỳ hoàn tất để diễn tả "cái gọi là" mối tình ngu ngơ của cô nữ 

sinh Ðồng Khánh mà hầu như mỗi năm đến ngày kỷ niệm Q.H.Đ.K. người ta vẫn đem bài thơ này ra ngâm đọc. Gần đây nhạc sĩ Hoàng Gia Thành ở Sacramento đã phổ nhạc bài thơ này. 

(…) Bẵng đi 17 năm sau. năm 1983, mẹ con tôi về Huế tá túc nhà ông ngoại của cháu. Tôi gặp lại Dung, lần đó chồng Dung sang tìm tôi và nhắn tôi qua thăm Dung vì Dung bận với quán cà phê không đi đâu được. Chồng Dung vẫn còn trẻ và vẻ đào hoa vẫn chưa mất dù đã xấp xỉ 40. 

Chiều hôm đó tôi đi xích lô sang thăm Dung, không phải ở Phạm Ngũ Lão, mà tại nhà chồng Dung tại đường Nguyễn Công Trứ. Mỹ Dung hiện ra trước mắt tôi là một thiếu phụ an phận, tóc vẫn dài bím ở sau lưng, Mỹ Dung vẫn giản dị trong chiếc quần jean và áo pull đen. Chúng tôi ôm nhau mừng tràn nước mắt. Hình ảnh Dung cứ ám ảnh tôi. Ðôi mắt buồn an phận, mái tóc thắt bím sau lưng, còn đâu Mỹ Dung thông minh tài hoa của tôi, nhưng trong tôi đôi mắt sáng lấp lánh của Dung vẫn còn mãi. Ðó là lần cuối cùng tôi gặp Dung. Mỗi lần nghe bài hát "Tous les garcons et les filles" là đôi mắt sáng thông minh ẩn hiện như những tia chớp thắp sáng một thời dĩ vãng mộng mơ của thời tóc xõa và những ngày nắng mưa ở Huế những luc' tôi hát bài "Ðồng Khánh Năm Xưa" mà lòng như nghẹn lại. Dung ơi, răng suốt đời mi cứ khổ hoài rứa. Dung là người tài hoa cho nên khổ như định luật của tạo hóa, tuy nhiên tâm hồn luôn luôn phong phú và vững vàng qua mọi hoàn cảnh không gian và thời gian. 

Ðã tưởng dĩ vãng một thời áo trắng ngủ yên trong ký ức nhưng âm hưởng của "Ðồng Khánh Năm Xưa" vẫn mãi vọng về từ quá khứ xa xôi với những rung động đầu đời, những chiều đạp xe qua cầu Trường Tiền gió tung bay tà áo trắng tóc thề về một nẻo xa, xa lắm mà bây giờ chỉ còn lại trong ký ức những kỷ niệm êm đềm của một thuở không thể nào quên. 

Sau này khi quen biết Lưu Trần Nguyễn, tôi được anh cho xem những mẫu báo cũ đã ố vàng cùng thời gian, đã đăng những bài thơ anh làm cho Lưu Mỹ Dung khi anh rời Huế vào Saigon của những năm 1963-1964. 

(…) Giai thoại trong làng văn thường có rất nhiều, nhưng khác với giai thoại về T.T.K.H. hiện nay vẫn còn nhiều điểm chưa được sáng tỏ, chúng tôi với bài viết trên đây kèm thêm những phụ bản. Chúng ta có thể hy vọng đã tìm ra được tác giả bài thơ nổi tiếng này. Bài "Ðồng Khánh Năm Xưa" mà giới học sinh hai trường QH và ĐK từ thập niên 60 trở về sau không mấy ai mà không biết. Có rất nhiều nhạc sĩ sáng tác hằng trăm, hàng ngàn bản nhạc nhưng có khi họ quên bẵng đi một bản nhạc nào đó với thời gian nếu không có ai gợi nhớ. Thi sĩ cũng vậy nếu không được ghi chép lại họ không thể nào nhớ được những bài thơ đã làm trong nháp, nhất là giúp cho người khác trong một thời quá nhanh, để rồi bỏ quên đi hằng vài ba chục năm. Vì thế có những bài thơ rất hay mà số phận hẩm hiu vì không ai biết được tác giả là ai, tuy nhiên vẫn được truyền tụng và lưu hành trong dân gian hoặc ghi lại trong văn học sử. 

Hơn 30 năm sau Lưu Trần Nguyễn mới được nhìn lại bài thơ của anh, có lẽ do "cố nhân" hay những người thân quen in lại trong tập thơ "Những Bài Thơ Tình Xứ Huế" được xuất bản tại Việt Nam gần đây. Sau hơn 30 năm báu vật mới hoàn cố chủ, ký ức của LTN đã bừng sống dậy anh hân hoan nhìn lại đứa con xưa. 

Nhân dịp đầu xuân Ðinh Sửu đọc lại bài thơ xưa với những dữ kiện khách quan mà tôi có hân hạnh được biết cả hai nhân vật trong câu chuyện, xin viết lại để quý vị độc giả biết được xuất xứ một bài thơ hay và dễ thương. Nếu có gì sai sót và cần bổ túc xin trân trọng lắng nghe ý kiến của quí vị. 

Cao Thanh Tâm 

Cuối đông 96